به نقل از «تسنیم»

۲۳ سد فعال شمال غرب کشور در حال رقم زدن مرگ دریاچه ارومیه هستند! + تصاویر

تاریخ انتشار: ۲۰ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۴۸۹۰۶۷

ساخت سدهای متعدد در حوزه آبریز دریاچه ارومیه و بسته شدن مسیر ورودی رودخانه‌های ورودی به این دریاچه، نقش قطع رگ‌های حیاتی این دریاچه را داشته و امروز ۲۳ سد فعال در حوزه آبریز دریاچه ارومیه، در حال رقم زدن "مرگ دریاچه ارومیه" هستند! - اخبار اجتماعی -

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، حوضه آبریز دریاچه ارومیه با مساحت 51.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

801 کیلومترمربع شامل 3 استان آذربایجان غربی، شرقی و کردستان است. روخانه‌های این حوضه آبی به دریاچه ارومیه منتهی می‌شود که اکنون این دریاچه در بدترین شرایط تاریخ خود قرار گرفته و تنها یک قدم با "مرگ" فاصله دارد.

عوامل مختلف طبیعی و انسانی در رقم خوردن شرایط کنونی دریاچه ارومیه تأثیر داشته‌اند که بر اساس مطالعات دانشگاه تبریز در سال 2020، عامل انسانی (آنتروپوژنیک) نقش اصلی و تعیین‌کننده را در رقم خوردن شرایط فعلی دریاچه ارومیه داشته است؛ در این مطالعات، نقش عوامل اقلیمی بین 16 تا 35 درصد و نقش عامل انسانی بین 65 تا 84 درصد ذکر شده است.

"مالچ‌پاشی" به معنای مرگ دریاچه ارومیه نیست

عوامل انسانی که در رقم خوردن وضعیت اسفناک‌ امروز دریاچه ارومیه نقش داشته‌اند به ترتیب شامل سدسازی‌های متعدد در حوزه آبریز این دریاچه، ساخت بزرگراه شهید کلانتری،‌ توسعه 270 هزار هکتاری اراضی کشاورزی است که البته بیشتر این سدسازی‌ها نیز به منظور توسعه کشاورزی انجام شده و از 23 سد فعال در این حوضه آبریز، کشاورزی در کاربرد 15 سد دیده شده است.

در واقع باید گفت که ساخت سدهای متعدد در حوزه آبریز دریاچه ارومیه و بسته شدن مسیر ورودی رودخانه‌های ورودی به این دریاچه، نقش قطع رگ‌های حیاتی دریاچه ارومیه را داشته و با وجود 23 سد فعال در حوزه آبریز دریاچه ارومیه طی سالیان متمادی و در صورتی که تجدیدنظر جدی و قطعی برای این سدها نشود، مرگ حتمی دریاچه ارومیه را شاهد خواهیم بود!

فقط یک لحظه تصور کنید که امروز هیچ سدی در مسیر روخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه وجود نمی‌داشت و تمام دبی این روخانه‌ها به‌صورت مستقیم وارد این دریاچه می‌شد! آیا در آن صورت حتی شاهد یک متر کاهش سطح آب دریاچه ارومیه می‌بودیم؟!

یکی از اقدامات ستاد احیای دریاچه ارومیه در سال 1392، متوقف کردن 33 سد جدید در ‌دست اجرا (غیر از 23 سد فعال فعلی!) یا مطالعه در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بود که از میان آنها چهار سد سیمینه، لیلان، ‌باراندوز و نازلو اهمیت بیشتری داشتند.

با این وجود، در حالی که دریاچه ارومیه در معرض خطر مرگ قرار دارد،‌ نمایندگان شهرهای حاشیه این دریاچه سودای گسترش کشاورزی را در حوزه رای‌گیری خود در سر دارند بدون آنکه به تاثیر سدسازی‌‌ها بر حوضه آبریز دریاچه ارومیه و پیامدهای آن نیم‌نگاهی داشته باشند، از این اقدام ستاد احیای دریاچه ارومیه گلایه دارند.

در ادامه به بررسی 23 سد فعالی که در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، نفس این دریاچه را به شماره انداخته، می‌پردازیم:

1. سد زولا

سد مخزنی زولا در 15  کیلومتری شمال غرب شهر سلماس بر روی "رودخانه زولا چای" واقع شده است، این سد از نوع خاکی با هسته رسی بوده و به منظور تامین آب 9 هزار و 272  هکتار از اراضی کشاورزی منطقه و تأمین آب مطمئن شرب و صنعت شهرهای سلماس و تازه شهر در فروردین ماه 1389  به بهره برداری رسیده است.

مسیر انتهایی "روخانه زولا چای" به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی زولا چای از سال 89 تا به امروز تقریبا صفر بوده است! در حال حاضر با ساخت این سد، قسمت‌های انتهایی روخانه زلا چای خشک شده و دیگر هیچ آبی از این رودخانه فصلی به دریاچه ارومیه نمی‌رسد!

2. سد ساروق

سد مخزنی ساروق(گوگردچی)که بر روی رودخانه "قراقیه" در 18کیلومتری شهرستان تکاب در جنوب استان آذربایجان‌غربی و در حوزه آبریز دریاچه ارومیه در سال 1388 احداث شده است.

این سد با هدف تأمین آب شرب و صنعت شهرستان تکاب به میزان 10 میلیون مترمکعب در سال و نیز تأمین آب 5500 هکتار از اراضی کشاورزی این شهرستان به میزان 41 میلیون مترمکعب در سال احداث شد.

مسیر انتهایی "روخانه قراقیه" هم به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی رودخانه قراقیه از سال 88 تا به امروز تقریبا صفر بوده است!

3. سد شهرچای

شهرچای یک سد خاکی ـ سنگریزه‌ای در بالادست شهر ارومیه است که بر رودخانه شهرچای احداث شده است! هدف عمده ساخت این سد  با حجم مخزن 221 میلیون مترمکعب، تأمین آب مورد نیاز شرب و صنعت ارومیه و تأمین نیاز آب کشاورزی اراضی واقع در پایین دست سد شهرچای است.

رودخانه شهرچای یکی  از چهار رود مهم تغذیه‌کننده دریاچه ارومیه است که ساخت این سد نیز ورودی آب از این محل به دریاچه را به حداقل رسانده است.

4. سد شهید کاظمی

سد شهید کاظمی بوکان در سال 1350 بر روی رودخانه زرینه‌رود تأسیس شده است. این سد که حجم مخزنی معادل 762 میلیون مترمکعب دارد با هدف تأمین آب کشاورزی، شرب و برق منطقه در  جنوب شرقی استان آذربایجان غربی و شمال استان کردستان و در حوزه آبریز دریاچه ارومیه احداث شده است.

مسیر انتهایی "روخانه زرینه‌رود" نیز به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی زرینه رود از سال 1350 تا به امروز تقریبا صفر بوده است!

5. سد ماکو(بارون)

سد ماکو (بارون) یکی از بزرگ‌ترین سدهای استان آذربایجان‌غربی است که بر روی رودخانه "زنگمار" و در نزدیکی روستای بارون در شهرستان چالدران و در حوزه آبریز دریاچه ارومیه احداث شده‌ است؛ گنجایش این سد 140 میلیون متر مکعب است و پنجمین سد بزرگ استان آذربایجان غربی شناخته می‌شود.

مسیر انتهایی رودخانه "زنگمار" نیز به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی رودخانه زنگمار از سال ساخت تا به امروز تقریبا صفر بوده است!

6. سد مهاباد

سد مهاباد نیز یکی از سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه است که بر روی رودخانه مهاباد در شهر مهاباد ساخته شده‌ است؛ این سد جزو 10 سد پرآب کشور است و در حالت کلی مجموع حجم کل ورودی سالیانه آن معادل 339/304 میلیون مترمکعب است.

مسیر انتهایی رودخانه "مهاباد" نیز به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی رودخانه مهاباد از سال ساخت تا به امروز تقریبا صفر بوده است!

7. سد سیلوه

سد سیلوه یک سد خاکی است که بر روی "رود لاوین" در نزدیکی روستای سیلوه در شهرستان پیرانشهر استان آذربایجان غربی و در حوزه آبریز دریاچه ارمیه ساخته شده است. هدف اولیه ساخت سد انتقال میان‌حوضه‌ای به منظور کشاورزی بود اما با توجه به شرایط دریاچه ارومیه، انتقال آب از حوضه زاب کوچک به حوضه دریاچه ارومیه جهت احیای دریاچه و آبیاری 9400 هکتار زمین کشاورزی نیز جزو اهداف آن قرار گرفت.

حجم مخزن این سد، 84 میلیون مترمکعب است.

8. سد آغ‌چای

سد مخزنی آغ‌چای بر روی رود آغ چای در شهرستان چایپاره در شمال استان آذربایجان غربی و در حوزه آبریز دریاچه ارومیه ساخته شده‌ است.

این سد بزرگترین سد قوسی خاکی کشور و بزرگترین سد مخزنی استان آذربایجان غربی است که 200 میلیون مترمکعب گنجایش دارد.

مسیر انتهایی رودخانه "آغ چای" نیز به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی رودخانه آغ چای از سال ساخت تا به امروز تقریبا صفر بوده است!

9. سد حسنلو

سد حسنلو در استان آذربایجان غربی و شمال شهر نقده در حد فاصل رودخانه گدار و دریاچه ارومیه بر روی رودخانه گدارچای قرار دارد. حجم مخزن و حجم تنظیمی آن به ترتیب 99 و 93 میلیون مترمکعب است.

مسیر انتهایی رودخانه "گدارچای" نیز به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی رودخانه گدارچای از سال ساخت تا به امروز تقریبا صفر بوده است!

10. سد سلماس(دریک)

سد دریک در 15 کیلومتری غرب شهرستان سلماس بر روی رودخانه دریک در حوزه آبریز دریاچه ارومیه که از کوه‌های مرزی ایران و ترکیه سرچشمه می‌گیرد، ساخته شده‌ است.

این سد که در سال 1389 به بهره‌برداری رسیده است، حجم مخزن 22 میلیون مترمکعبی دارد و هدف از احداث این سد، تأمین آب زراعی 6000 هکتار از اراضی دشت سلماس، بهبود سیستم آبیاری اراضی پایین دست سد و پرورش ماهی است.

مسیر انتهایی رودخانه "دریک" نیز به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی رودخانه دریک از سال 89 تا به امروز تقریبا صفر بوده است!

11. سد شهید قنبری

سد خاکی شهید قنبری ماکو از نوع هسته رسی با صرف اعتباری بالغ بر بیش از 250 میلیارد ریال در 9 کیلومتری شمال غرب شهرستان ماکو بر روی رودخانه ساری سو در حوزه آبریز دریاچه ارومیه در سال 1386 احداث شده است. ظرفیت مخزن این سد 26 میلیون و 500 هزار متر مکعب و حجم مفید آن 25 میلیون و 300 هزار متر مکعب است. این سد قادر است سالانه 28 میلیون و 700 هزار متر مکعب آب را برای استفاده به هنگام تنظیم کند.

مسیر انتهایی رودخانه "ساری سو" نیز به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی رودخانه ساری سو از سال 86 تا به امروز تقریبا صفر بوده است!

12. سد ده گرجی اشنویه

این سد با حجم مخزن 70 میلیون مترمکعب بر روی رودخانه چیرآباد ساخته شده است.

مسیر انتهایی رودخانه "چیرآباد" نیز به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی رودخانه چیرآباد از سال ساخت تا به امروز تقریبا صفر بوده است!

13. سد سنجاق

این سد که بر روی سرشاخه‌های سیمینه‌رود ساخته شده است، گنجایش 600 هزار مترمکعب دارد و با آب ذخیره شده در انی سد، در اختیار بخش کشاورزی قرار خواهد گرفت. این سد خاکی که در سال 1388 به بهره‌برداری رسیده است، در 30 کیلومتری شمال شرقی شهرستان مهاباد ساخته شده  وهدف آن آبیاری اراضی کشاورزی در پایین دست از طریق کنترل سیلاب است.

مسیر انتهایی رودخانه "سیمینه‌رود" نیز به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی رودخانه سیمینه‌رود از سال 88 تا به امروز تقریبا صفر بوده است!

14. سد هریس

سد هریس که از نوع خاکی بوده و دارای مخزنی با گنجایش 5 میلیون متر مکعب آب است که نقش اساسی در کنترل سیلاب‌ها و آبیاری 800 هکتار از اراضی منطقه دارد. سد هریس در شهرستان هریس در استان آذربایجان شرقی قرار دارد و در سال 1376 به بهره‌برداری رسیده است.

15. سد کانسپی

این سد با ظرفیت 27.3 میلیون مترمکعب آب بر روی رودخانه کانسپی در حوزه آبریز دریاچه ارومیه و منطقه‌ای مرزی به همین نام احداث شده‌ است که از رود شهرچای ارومیه سرشاخه‌ می‌گیرد. کارکرد اصلی که برای این سد تعریف شده است، کشاورزی است.

16. سد احمدآباد

سد مخزنی «احمدآباد» شهرستان تکاب با هدف تامین آب مورد نیاز اراضی زراعی احداث شده است. گنجایش این سد 670 هزار مترمکعب است که قادر است 5 میلیون و 900 هزار مترمکعب جریان آب را تنظیم کند.

17. سد ارس 2

سد مخزنی ارس 2 شهرستان پلدشت با هدف تامین آب جهت آبیاری اراضی کشاورزی و تبدیل اراضی بایر و مراتع منطقه به اراضی کشاورزی در حاشیه مرزی رودخانه ارس احداث شده است.

مسیر انتهایی رودخانه "ارس" نیز به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی رودخانه ارس از سال ساخت تا به امروز تقریبا صفر بوده است!

18. سد جلدیان

سد مخزنی جلدیان با طول تاج 731 متر از نوع خاکی با هسته رسی است که بر روی رودخانه لاوین احداث شده است. حجم مخزن این سد 203 میلیون مترمکعب است که با هدف تامین بخشی از آب مورد نیاز طرح احیای دریاچه ارومیه، تامین آب 4680 هکتار از اراضی کشاورزی پیرانشهر و تامین آب شرب شهرستان پیرانشهر به میزان 17 میلیون مترمکعب در سال احداث شده است.

مسیر انتهایی رودخانه "لاوین" نیز به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی رودخانه لاوین از سال ساخت تا به امروز تقریبا صفر بوده است!

19. سد قیقاج

سد قیقاج با حجم مفید 10 میلیون متر مکعب ذخیره آب و اعتبار بیش از 200 میلیون ریال ساخته شده احداث  شده است. این سد با هدف تامین آب جهت آبیاری دو هزار هکتار از اراضی کشاورزی دشت قیقاج  به بهره‌برداری رسیده است.

20. سد ورگیل

سد ورگیل سردشت در 17 کیلومتری شمال شهرستان سردشت و در نزدیکی روستای ورگیل با هدف جمع‌آوری و کنترل سیلاب‌ها و استفاده از آن در بخش کشاورزی احداث شده است.

21.  سد خراسانه بوکان

سد خراسانه از نوع خاکی با هسته رسی است و در مسیر رودخانه سردر آباد و در شمال غربی بوکان احداث شده است.

این سد با هدف استفاده از ظرفیت آبی حوضه آبریز رودخانه سردرآباد ساخته شده است که با بهره برداری از آن آب کشاورزی منطقه تامین می‌شود. سد خراسانه بوکان ظرفیت ذخیره‌سازی دو میلیون مترمکعب آب را دارد.

مسیر انتهایی رودخانه "سردرآباد" نیز به دریاچه ارومیه ختم می‌شود و این یعنی با ساخت این سد، سهم این دریاچه در آستانه مرگ از دبی طبیعی رودخانه سردرآباد از سال ساخت تا به امروز تقریبا صفر بوده است!

22. سد دانالو

سد دانالو از نوع خاکی با هسته روسی است که در هفت کیلومتری شمال شهر ماکو در جوار روستای دانالو احداث شده و حجم مخزن آن سه میلیون متر مکعب است. با بهره‌برداری از سد مخزنی دانالو علاوه بر تامین آب کشاورزی در محدوده سد، از خسارت‌های ناشی از سیلاب‌های فصلی مسیل دانالو نیز جلوگیری می‌شود.

23. سد بابا احمد(چالدران)

سد بابا احمد از نوع هسته رسی و حجم مخزن آن یک میلیون و 600 هزار مترمکعب است.

این سد با هدف بهره‌مند ساختن کشاورزان روستاهای منطقه از آب کشاورزی و جلوگیری از خسارات ناشی از سیل در این مناطق و تقویت آب سفره‌های زیر‌زمینی ساخته شده و افزون بر 700 هکتار از اراضی کشاورزی این منطقه را آبیاری می‌کند.

قصد "اصلاح الگوی کشت" داریم تا آرام آرام به سمت احیای دریاچه ارومیه برویم!

بررسی این سدها نشان می‌دهد که کشاورزی کارکرد اصلی بیشتر آنهاست و این سدها بر روی رودخانه‌های بزرگی مانند زرینه‌رود، سیمینه‌رود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا و ... همگی در حوزه آبریز دریاچه ارومیه ساخته  شده‌اند!

به دلیل ساخت این سدها، حجم آبی که پیش از ساخت آنها به دریاچه ارومیه وارد می‌شده است، اکنون به زمین‌های کشاورزی رفته یا در پشت مخزن سدها ذخیره می‌شود و معمولاً در هر سال مقدار بسیار اندکی از آب برخی از این سدها، سهم دریاچه ارومیه می‌شود که همین مقدار اندک نیز تبخیر می‌شود!

اوضاع زمانی خطرناک‌تر می‌شود که بدانیم در حال حاضر، 51 سد جدید نیز در حوضه آبریز ارومیه در حال تکمیل یا مطالعه هستند که البته بر اساس مصوبات ستاد احیا از هرگونه عملیات عمرانی درخصوص این سدها فعلا جلوگیری شده است.

تا زمانی که دیدگاه کلان کشور بر سدسازی بوده و برخلاف قوانین کشور که حقابه محیط زیست را بعد از شرب می‌داند، حقابه دریاچه‌ها و تالاب‌ها به کشاورزی و صنعت تعلق پیدا کند، نه تنها دریاچه ارومیه احیا نخواهد شد بلکه باید شاهد باشیم که سایر تالاب‌ها و دریاچه‌های بزرگ کشور نیز به همین سرنوشت مبتلا شوند!

انتهای پیام/

منبع: تسنیم

کلیدواژه: دریاچه ارومیه دریاچه زریوار سدها ی ایران احیای دریاچه ارومیه حوزه آبریز دریاچه ارومیه حوضه آبریز دریاچه ارومیه بهره برداری رسیده استان آذربایجان غربی هکتار از اراضی کشاورزی آبریز دریاچه ارومیه احیای دریاچه ارومیه میلیون مترمکعب بر روی رودخانه دریاچه ارومیه میلیون متر مکعب کیلومتری شمال احداث شده ساخته شده هزار مترمکعب بر روی رود بر روی سد با هدف هدف تامین سیمینه رود آب کشاورزی زرینه رود تأمین آب هزار متر سد مخزنی تامین آب حجم مخزن هسته رسی شمال غرب سد فعال مکعب آب سد خاکی آغ چای

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۴۸۹۰۶۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بکرترین دریاچه لرستان در دل طبیعت (فیلم)

ویدئوهای دیدنی دیگر در کانال های آپارات و یوتیوب عصر ایران ???????????? کانال 1 aparat.com/asrirantv کانال 2 aparat.com/asriran کانال 3 youtube.com/@asriran_official/videos کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: تشکیل یک دریاچه فصلی در کویر اصفهان (فیلم) لحظه اتصال ۵ رود به دریاچه ارومیه (فیلم) آخرین وضعیت دریاچه ارومیه (فیلم)